Δευτέρα 8 Φεβρουαρίου 2016

Προβλήματα ψυχικής υγείας: Μα θα με βοηθήσουν τα φάρμακα;

Η αρχή του 21ου αιώνα συνδέεται με εξελίξεις στην ψυχοφαρμακοθεραπεία για την αυτοκτονία.  Ορόσημο στις ερευνητικές αυτές προσπάθειες αυτές ήταν η έγκριση της κλοζαπίνης το 2003 από την Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ ως νευροληπτικό που προστατεύει από την αυτοκτονία τους πάσχοντες από σχιζοφρένεια.  Ακολούθησε η τεκμηρίωση του προστατευτικού ρόλου τόσο του λιθίου, όσο και της κουετιαπίνης, σε διπολικούς ασθενείς.  Η μείωση του αυτοκτονικού ιδεασμού σε ασθενείς με μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο χάρη στα αντικαταθλιπτικά, και η ελάττωση των αυτοκτονικών συμπεριφορών χάρη στο λίθιο, την κουετιαπίνη και την κλοζαπίνη δείχνει ότι η αποτελεσματική πρόληψη της αυτοκτονίας απαιτεί από νωρίς εστίαση, πέρα από τις ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις, και στην κλινική αντιμετώπιση των ασθενών με σοβαρές διαταραχές της ψυχικής διάθεσης με κατάλληλες ψυχοφαρμακολογικές παρεμβάσεις – δηλαδή με κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή.
Δεν είναι όμως λίγες οι φορές που η αναγκαιότητα της φαρμακευτικής παρέμβασης, ακόμα και σε περιπτώσεις που διακυβεύεται η ίδια η ζωή ενός ανθρώπου, αμφισβητείται.  Η απορία «μα, θα με βοηθήσουν τα φάρμακα;» εκφράζεται ακόμα και από τους ίδιους εκείνους ανθρώπους που, βασανιζόμενοι από τις ιδέες και τα σχέδια για μια αυτοκαταστροφική ενέργεια, ζητούν την βοήθεια του ψυχίατρου και έχουν την μεγαλύτερη από όλους ανάγκη να ξεκινήσουν μια φαρμακευτική αγωγή.  Πέρα από το δικό τους πρόβλημα ψυχικής υγείας που τους οδηγεί να ψηλαφούν τo τέλος της ζωής τους, οι άνθρωποι αυτοί αντιμετωπίζουν το κοινωνικό στίγμα του ότι «αυτός χρειάζεται φάρμακα», την ανησυχία για τις ανεπιθύμητες ενέργειες του φαρμάκου, αλλά συνάμα και όλες τις πλάνες και τους μύθους γύρω από τις ψυχικές διαταραχές και τα φάρμακα.  Και είναι πάντοτε σημαντικό να γνωρίζουμε τις πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες όταν είμαστε σε φαρμακευτική αγωγή, δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ποτέ ότι η εξέλιξη των νευροεπιστημών τα τελευταία πενήντα χρόνια έδωσε στην ψυχιατρική φαρμακοθεραπεία μια ώθηση απίστευτη.  Πριν από τότε η ανακούφιση του ψυχωσικού από τις ψευδαισθήσεις και τις παραληρητικές ιδέες του, του καταθλιπτικού από τον θρήνο και την απελπισία του, του ιδεοψυχαναγκαστικού από τις τελετουργίες του ήταν ουσιαστικά ελάχιστη, και η εικόνα των ψυχιατρικών ιδρυμάτων σκληρή.  Τώρα όμως έχουμε στα χέρια μας φάρμακα, πολλές φορές εξελιγμένα, τα οποία μπορούν να βελτιώσουν δραματικά την ποιότητα ζωής των όσων πάσχουν από ψυχικές διαταραχές.  Μπορούν να μειώσουν ή και να εξαφανίσουν τα συμπτώματα των διαταραχών αυτών όταν λαμβάνονται σε τακτική βάση και μπορούν να βοηθήσουν ώστε οι ψυχοθεραπευτικές συνεδρίες να είναι πιο αποτελεσματικές, μειώνοντας την ψυχοπίεση και την απελπισία.


Πώς δουλεύουν τα ψυχιατρικά φάρμακα;

Τα ψυχιατρικά φάρμακα βοηθούν τον εγκέφαλο να αποκαταστήσει την φυσιολογική δραστηριότητά του όταν υπάρχει μια διαταραχή της λειτουργίας του.  Ο εγκέφαλός μας είναι ένα πολύπλοκο όργανο και, όταν οι νευρομεταβιβαστές του εγκεφάλου (χημικές ενώσεις-αγγελιοφόροι) δεν συμπεριφέρονται φυσιολογικά για οποιονδήποτε λόγο, τότε μπορεί να εμφανιστούν, περισσότερο ή λιγότερο σοβαρές, αλλαγές στην ψυχική διάθεση, στα συναισθήματα, στην συμπεριφορά και στο τρόπο και το περιεχόμενο της σκέψης.  Τα ψυχιατρικά φάρμακα μπορούν να αποκαθιστούν τις διαταραγμένες λειτουργίες του εγκεφάλου, αποκαθιστώντας είτε διασυνδέσεις είτε χημικές ανισορροπίες που μπορεί να προκαλούν προβλήματα.


Τι μπορούν να κάνουν τα ψυχιατρικά φάρμακα για μένα;

Μπορούν να μειώσουν την απελπισία.
Μπορούν να προλάβουν τις κρίσεις πανικού και τις διαταραχές άγχους.
Μπορούν να ελαχιστοποιήσουν τις ψευδαισθήσεις και τις παρανοϊκές ιδέες.
Μπορούν να βελτιώσουν την συγκέντρωση και την μνήμη.
Ελέγχουν τις δυσλειτουργικές συμπεριφορές και τις εξαρτήσεις.


Τι δεν μπορούν να κάνουν τα ψυχιατρικά φάρμακα;

Δεν καθιστούν το άτομο άβουλο.
Δεν μπορούν να μεταβάλλουν την προσωπικότητα του ατόμου.
Δεν μπορούν να ελέγξουν την κρίση και τις λήψεις αποφάσεων του ασθενή.
Δεν μπορούν να ελέγξουν τις σκέψεις και τις διαπροσωπικές μας σχέσεις.
Η συντριπτική πλειονότητα των ψυχιατρικών φαρμάκων ΔΕΝ προκαλεί εξάρτηση – ακόμα και εκείνα τα ελάχιστα που προκαλούν εξάρτηση (βενζοδιαζεπίνες) μπορούν με την παρέμβαση του ψυχιάτρου και με την κατάλληλη θεραπεία απεξάρτησης, να διακοπούν. 
Δεν προκαλούν καμία ψυχική διαταραχή – αντιθέτως, θεραπεύουν ψυχικές διαταραχές.


Και ποιος τα δίνει τα φάρμακα;

Η πολύπλοκη φύση πολλών από αυτά τα φάρμακα επιβάλλει ότι θα πρέπει να υπάρχει πάντοτε η επαγγελματική ιατρική παρακολούθηση και βοήθεια από ψυχίατρο πριν ξεκινήσει κάποιος μια ψυχιατρική φαρμακευτική αγωγή.  Ο ψυχίατρος θα πάρει λεπτομερές ιστορικό της ψυχικής κατάστασης και των συμπτωμάτων, και θα δουλέψει μαζί με τον πάσχοντα για να επιλεγεί η καλύτερη πιθανή πορεία δράσεων σε σχέση με το φάρμακο.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι παρά τις τεράστιες προόδους που έχουν γίνει στην ιατρική, ο κάθε ασθενής είναι ιδιαίτερος και μοναδικός, και σε κάποιους ανθρώπους τα φάρμακα μπορεί να προκαλέσουν διαφορετικά αποτελέσματα σε σχέση με τους υπόλοιπους.  Εξαιτίας αυτού, η συνεργασία ιατρού-πάσχοντα είναι εξαιρετικά σημαντική, ιδιαίτερα όταν ξεκινάμε ή σταματάμε φάρμακα ή αντικαθιστούμε ένα φάρμακο της κατηγορίας αυτής με κάποιο άλλο.  Ο ψυχίατρος είναι εκείνος που θα παρακολουθεί τα συμπτώματα της κάθε ψυχικής διαταραχής καθώς και κάθε ανεπιθύμητη ενέργεια εξασφαλίζοντας έτσι ότι λαμβάνεται η καλύτερη θεραπεία κρατώντας την αντίδραση στα φάρμακα στο ελάχιστο δυνατό.  Ενώ η ιδέα της λήψης φαρμάκων για την αντιμετώπιση μιας ψυχικής διαταραχής δεν είναι κάτι για να το παίρνουμε ελαφρά, η συνεργασία με έναν ψυχίατρο σημαίνει ότι ειδικά για την περίπτωση του κάθε ατόμου εξασφαλίζονται οι καλύτερες θεραπευτικές επιλογές.  Και με την εξέλιξη της σύγχρονης ψυχιατρικής, τα πιθανά οφέλη της φαρμακοθεραπείας μπορούν να αλλάξουν την ζωή εκείνου που υποφέρει, να βελτιώσουν απίστευτα την καθημερινότητά του.  Είναι λυτρωτικό για έναν ασθενή που κατακλύζεται από βασανιστικές ακουστικές ψευδαισθήσεις να μπορεί να ζει ελεύθερος από αυτές.  Είναι λυτρωτικό για έναν πάσχοντα με παρανοϊκές ιδέες να ανακαλύπτει ότι ο κόσμος δεν είναι γεμάτος με ανθρώπους που θέλουν να τον σκοτώσουν.  Είναι λυτρωτικό για εκείνους που βασανίζονται από τα «μαύρα σκυλιά» της κατάθλιψης να αφήνουν πίσω τους  τον θάνατο και απλά, να ξαναζούν.  Είναι λυτρωτικό για όλους τους ψυχικά πάσχοντες να ανακαλύπτουν ότι ο κόσμος έχει νόημα, η ζωή τους τάξη και ότι δεν θα τους απειλεί κανένας και τίποτα.  Είναι υπέροχο όλοι αυτοί οι συνάνθρωποί μας να ξανα-ανακαλύπτουν την ζωή.  Όσοι παίρνουν φάρμακα για τα προβλήματα ψυχικής υγείας τους, τα λαμβάνουν γιατί σε σχέση με τις ψυχικές του διαταραχές, οι ανεπιθύμητες ενέργειες είναι απειροελάχιστες.  Όποιος ελαφρά την καρδία μιλά για μη αναγκαιότητα των φαρμάκων στην ψυχιατρική, μάλλον έχει βγάλει αυτό το συμπέρασμα από την άνεση του καναπέ του σπιτιού του βασιζόμενος περισσότερο στις δικιές του ανασφάλειες παρά συμμεριζόμενος τα προβλήματα του διπλανού του ψυχικώς πάσχοντα...